حاکمیت اینترنت پیشینه و آینده پیش رو

حاکمیت اینترنت : پیشینه و آینده پیش رو

الف : پیشینه :
یکی از مهمترین مباحث مطروحه در اجلاس سران جهان درباره جامعه اطلاعاتی که از دهم تا دوازدهم دسامبر 2003 در ژنو سوئیس برگزارشد بحث دامنه داری به نام حاکمیت بر اینترنت (internet governance) یعنی چگونگی اداره اینترنت بود. این موضوع اگر چه در پایان اجلاس سران جهان درباره جامعه اطلاعاتی به اینجا انجامید که یک کار گروه در یک فرایند باز و فراگیر, مکانیزم مشارکت فعال و همه جانبه دولت ها، بخش خصوصی و جامعه مدنی را از سوی کشورهای توسعه یافته و رو به توسعه به پیشنهاد اعلامیه اجلاس زیر نظر کوفی عنان تشکیل دهد و تا سال 2005 (اجلاس تونس) یک تعریف کاری از حاکمیت اینترنت ارائه کند،اما هنوز یک بحث پیچیده و چند وجهی است که به مباحث کارشناسی همه جانبه نیاز دارد تا از سطح یک واکنش سیاسی به سطوح یک مقوله کاملا کارشناسی ارتقا یابد. در بند پنجاه اعلامیه اصول آمده است: به مسائل مربوط به حاکمیت بین‌المللی بر اینترنت باید به گونه‌ای هماهنگ پرداخته شود. ما از دبیرکل سازمان ملل متحد می‌خواهیم تا طی یک فرایند باز و دربرگیرنده همه، و براساس سازوکاری که مشارکت فعال و کامل دولت‌ها، بخش‌خصوصی، و جامعه مدنی کشورهای در حال توسعه و توسعه یافته را تضمین کند و شامل سازمان‌های بین‌الدولی و بین‌المللی، و انجمن‌های مربوطه باشد، یک گروه کاری برای مسئله حاکمیت بر اینترنت تشکیل دهد تا اقدام به تحقیق و بررسی کند و در صورت مقتضی تا سال 2005 پیشنهاداتی را برای اقدام عملی در جهت حاکمیت بر اینترنت ارائه دهد(1) در همین حال در طرح اقدام ژنو هم در بند سیزدهم زیر عنوان محیط استعدادپرور از دولت‌ها خواسته شده است تا یک چارچوب قانونی و نظارتی، حمایت‌کننده، شفاف، رقابت‌گرا، و قابل‌پیش‌بینی بپرورانند که انگیزه‌های لازم برای سرمایه‌گذاری و توسعه گروه‌های اجتماعی را در جامعه اطلاعاتی فراهم آورد. در این بند چنین آمده است : پ6 . محیط استعدادپرور 13. برای به‌حداکثر رساندن مزایای اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی جامعه اطلاعاتی، دولت‌ها باید یک محیط سیاسی و قانونی قابل اعتماد، شفاف و غیرتبعیضی ایجاد کنند. اقدامات عبارتند از: الف) دولت‌ها باید یک چارچوب قانونی و نظارتی، حمایت‌کننده، شفاف، رقابت‌گرا، و قابل‌پیش‌بینی بپرورانند که انگیزه‌های لازم برای سرمایه‌گذاری و توسعه گروه‌های اجتماعی را در جامعه اطلاعاتی فراهم آورد. ب) از دبیرکل سازمان ملل متحد می‌خواهیم تا از طریق یک فرایند باز و شامل همگان که تضمین‌کننده سازوکاری برای مشارکت کامل و فعال دولت‌ها، بخش‌خصوصی و جامعه مدنی کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه باشد، و سازمان‌ها و انجمن‌های بین‌دولتی و بین‌المللی را دربربگیرد، یک گروه‌کاری در مورد نظارت بر اینترنت تشکیل دهد تا به بررسی و ارائه پیشنهادهای عملی، در صورت مقتضی، در مورد اعمال نظارت بر اینترنت تا سال 2005، اقدام کند. این گروه باید، علاوه بر کارهای دیگر: 1- یک تعریف کاری از نظارت بر اینترنت به دست دهد. 2- مسائل سیاست‌گذاری عمومی را که مربوط به نظارت بر اینترنت است تعیین کند. 3- درک مشترکی از نقش‌ها و مسئولیت‌های مربوطه دولت‌ها، سازمان‌های بین دولتی و بین‌المللی موجود و دیگر انجمن‌ها و همچنین بخش خصوصی و جامعه مدنی کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه ایجاد کند. 4- یک گزارش از نتایج این فعالیت تهیه کند تا برای ملاحظه و اقدام مقتضی به مرحله دوم اجلاس جهانی جامعه اطلاعاتی در تونس در سال 2005 ارائه شود. (2) کار گروه حاکمیت اینترنت (Working Group on Internet Governance - WGIG) به ریاست نیتین دسائی (Nitin Desai) مشاور ویژه کوفی عنان دبیرکل سازمان ملل در امور جامعه اطلاعاتی تشکیل شده ، نخستین گردهمائی خود را هم برگزار کرده و ایران نیز با نامه‌ رسمی کوفی عنان، به عنوان یکی از 40 کشور عضو کار گروه حاکمیت اینترنت انتخاب شده است . هشت عضو کارگروه ایران را مهندس نصرالله جهانگرد بعنوان رئیس کارگروه،دکتر محسن پاذری دبیر کمیسیون ملی WSIS ،دکتر کاظم معتمدنژاد، دکتر ابراهیم آبادی، دکتر غریبی،مهندس سلجوقی،مهندس جعفری و دکتر صفایی تشکیل می دهند. پس از اجلاس ژنو هم یک فروم بین المللی از سوی نیروی ضربت سازمان ملل در زمینه ICT با حضور 200 تن از سران دولتها، نهادهای مدنی و تجاری در روزهای 25 و 26 مارس تشکیل شد که در ان پاول تاومی (Paul Twomey) رتیس و مدیر اجرائی ICANN هم حضور داشت و نظر کلی حاکم بران چندان علیه وضع موجود نبود و اگر چه دربحث های مربوط به حاکمیت اینترنت مقولاتی چون حاکمیت، امنیت، حریم شخصی، هماهنگی بین المللی و حقوق مرتبط با مالکیت معنوی (Intellectual Property Rights - IPR) به چشم می خورد و حاکمیت بر اینترنت بحث حقوقدانان، اقتصاد دانان و سیاستگذاران است اما یکی از نکات مشترک این سه طیف کم توجهی به معماری اینترنت و نهادهای مرتبط با حاکمیت درآن است. ب : وضعیت امروز
وضعیت امروز را باید ابتدا از معماری اینترنت درک کرد . درک این معماری که یک معماری عیر متمرکز است، بسیار اهمیت دارد. معماری اینترنت در یک نگاه کلان و با پرهیز از اصطلاحات گیج کننده برای نا اشنایان با این معمعاری در بردارنده این موارد است:

در فضای اینترنت ، هسته ها (Nodes) یا کامپیوترها مشتمل بر ایستگاههای کاری هستند و نرم افزارهای کلاینت (Client Software) را راهبری می کنند و کلاینت ها با استفاده از پروتکل ها از طریق آنها درخواست هایشان(Requests) را می فرستند و نیز سخت افزارهای میزبان (Host Hardware) با استفاده از سرورها ی متکی بر پروتکلها به درخواست های کلاینت ها پاسخ می دهند و بالا خره هسته های میانجی (Host Hardware) مثل هاب ها، روترها و پروکسی ها (Hubs, Routers, Proxies, Gateways) هم کارشان انتقال پیام ها است. تاریخ اینترنت نشان می دهد که عدم مرکزیت هسته اصلی رشد انفجاری آن بوده است، این ماجرا در واقع کانون هراس استراتژیست های نظامی و آرپانت در برابر حملات احتمالی با بمب های نوترونی بوده و به همین سبب از همان دوران جنگ سرد تلاش شده است تا از میزان تصلب و تمرکز ساختاری در معماری اینترنت کاسته شود. در این فرایند تاریخی یک نکته مهم به چشم می خورد و باز در همین جا هم هست که برداشت های کریستالی و مبهم از یک مفهوم شکل می گیرد : تمرکز زدائی ، آنارشیسم یا کثرت گرائی؟ حاکمیت اینترنت نه نخستین بحث و نه آخرین بحث برخاسته از فضای اینترنت است و اساسا مرور تاریخچه اینترنت نشان می دهد که تا کنون هیچ طرح اجرائی بزرگ و حتی یک تصور و تئوری پارادایمی درباره اینترنت چه درباره گذشته ان و چه درباره آینده آن وجود ندارد، البته باید اذعان داشت که غیرقابل پیش بینی بودن آینده اینترنت غالب ترین گفتمان در عرصه پیش بینی های موجود است . از یک دیدگاه می توان بحث برخاسته از اجلاس سران جهان درباره جامعه اطلاعاتی در ژنو 2003 را بحثی میان کنترل و آزادی دید و از دیدگاهی دیگر بحث عدالت در دسترسی. در محور کنترل و آزادی می توان رد پای گروههای مدنی، آزادیخواهان، طرفداران ارتقای حقوق بشر و گروههای رادیکال را دید، اما در محور عدالت در دسترسی، مقولات مرتبط با خطرات بالقوه دسترسی بر مبنای ثروت و قدرت وجود دارد و ردپای دولتها، شرکتهای بزرگ تجاری جهان و تمایلات برنامه ریزان تمرکزگرا قابل رویت است. اما به نظر من به این موضوع ابتدا باید از منظر کاربران اینترنت نگریست و من می کوشم در این مقاله که ترجیح می دهم نام مقاله عقیده ای (Opinion article) را بر آن بگذارم از همین زاویه به موضوع حاکمیت اینترنت نزدیک شوم چرا که این موضوع بسیار تازه است و هنوز ادبیات ویژه ای در قبال آن شکل نگرفته است. من معتقدم آنچه در ژنو 2003 از جانب بخش شمالی جهان طرح شد در دو طیف قابل جمعبندی بود: طیف اول : نگاه فنی مطلق از قبیل مقولات مرتبط با اختصاص آدرس های اینترنتی و نام های دامنه طیف دوم : حاکمیت ابزارهای دوربرد ارتباطی
اما آیا حاکمیت اینترنت به همین دو طیف قابل خلاصه شدن است من بر این باور هستم که دست کم آنچه در طرح اقدام ژنو در بند سیزدهم زیر عنوان محیط استعدادپرور آمده فراتر از این حد است. دقت به بندهای دوم و سوم در بند سیزدهم حکایت دیگری دارد که از نگاههای دو طیف فنی پیش گفته فراتر می رود . آن دو بند که بر وظایف اصلی کار گروه مورد نظر دکتر کوفی عنان متمرکز هستند، از این قرارند: 2- مسائل سیاست‌گذاری عمومی را که مربوط به نظارت بر اینترنت است تعیین کند. 3- درک مشترکی از نقش‌ها و مسئولیت‌های مربوطه دولت‌ها، سازمان‌های بین دولتی و بین‌المللی موجود و دیگر انجمن‌ها و همچنین بخش خصوصی و جامعه مدنی کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه ایجاد کند. شاید با اغماض بتوان دیدگاههای دو طیف فنی را در بند دوم تا حدودی ذیمدخل دانست، اما باید دوباره پرسید که آیا همه مسائل سیاست‌گذاری عمومی مربوط به نظارت بر اینترنت در حد مقولات آدرس های اینترنتی و نام های دامنه خلاصه می شود؟ نکته بسیار مهمی که بیرون از این دو طیف فنی است و هنوز در حالت راز گونه ای قرار دارد بحث بند سوم است که کاملا اشکارست که از لحاظ wording طرح اقدام، بسیار حساب شده نوشته شده است و آن چیزی نیست جز انچه که به صراحت از کار گروه مورد بحث خواسته شده تا درباره آن اندیشه کند: ایجاد درک مشترک از نقش‌ها و مسئولیت‌های مربوطه دولت‌ها، سازمان‌های بین دولتی و بین‌المللی موجود و دیگر انجمن‌ها و همچنین بخش خصوصی و جامعه مدنی کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه . به دیگر زبان، چالشی ترین بخش طرح اقدام پس از بند اول آن که همان ارائه تعریف کاری از نظارت بر اینترنت است، همین بند سوم و ایجاد درک مشترک از نقش‌ها و مسئولیت‌های مربوطه دولت‌ها، بخش خصوصی و جامعه مدنی کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه است. این چالش هنگامی بیشتر چهره می نماید که به انگیزه های مثبت بخش خصوصی در قبال پدیده جهانی سازی و به طور همزمان به دیدگاههای منفی جامعه مدنی در قبال همین پدیده جهانی سازی تعمق بیشتری کنیم. نکته بسیار مهم بعدی گنگ بودن هر دو مفهوم حاکمیت و اینترنت و یا دست کم، مشترک نبودن این دو مفهوم برای شمالی ها و جنوبی هاست. اگر به متون انگلیسی بیانیه اصول نگاه کنیم متوجه این نکته می شویم که از دو واژه Management و Governance استفاده شده است و علی القاعده فرق بسیاری میان مدیریت و حاکمیت وجود دارد. بعنوان نمونه دقت کنید به دو بند چهل وهشت و چهل ونه بیانیه اصول که عینا به انها ارجاع می دهم (3) با این اوصاف حالا می توان پرسید که کار سازمانی چون آیکان مدیریت است یا حاکمیت و یا هماهنگی؟ و اگر فرضا به جای وازه هایManagement وGovernance از واژه Coordination به معنی هماهنگی استفاده می شد چه پیش می آمد؟ حالا پرسشی که می تواند مطرح شود این است که کار آیکان کدامیک از موارد فوق الذکر است : مدیریت است یا حاکمیت و یا هماهنگی؟ اما با این وصف، باید به معماری اینترنت دقت کرد و دوباره ، ملاحظات و پرسش هایی را به میان کشید: - در حالیکه کنش های اینترنتی اساسا مبتنی بر تعامل و همکاری و نیز روابط چند جانبه سازمانی است، حاکمیت متمرکز چه مفهومی است و چگونه می توان انرا در اذهان تصویر کرد؟ - فضای وب یک فضای فراملی است و به خصوص در تجزیه پیام ها (packetised) نمی توان از یک دولت حرف زد - سوئیت پروتکل ها که مفاهیمی متعدد و فراملی هستند و خود اینترنت اساسا چند مسیره یا مولتی پت (multi-path) است. بنابراین چه کسانی مالک انها هستند؟ پروتکل ها له یا علیه چه کسانی هستند؟ ایا پروتکل ها را می توان به نفع خود مصادره کرد. به یاد بیاوریم تحولات ژنو 2003 را که در آن، امریکا و اروپا و کشورهای رو به توسعه و در واقع ICANN (Internet Corporation for Assigned Names and Numbers) و ITU تا حدودی رویاروی یکدیگر قرار گرفتند . اختلاف ITU و ICANN اگر چه پدیده جدیدی نبود اما در آن اجلاس مخالفت آمریکا با حاکمیت ITU بر اینترنت اعلام شد . هرچند آمریکا حامی ICANN بود که یک شرکت کالیفرنیایی خصوصی است که در سال 1998 به وجود آمده و به تدریج به حاکم بلامنازع مقولات فنی اینترنت تبدیل شده است، اما آیا نهادهای مرتبط با اینترنت با ICANN و ITU به پایان می رسد؟ برخی دیگر از نهادهای پرقدرت در حوزه اینترنت
IETF : نیروی ضربت مهندسی اینترنت (Internet Engineering Task Force) نیروی ضربت مهندسی اینترنت را می توان اصلی ترین نیروی فنی در اینترنت به حساب آورد که کارش تهیه‎ استانداردهاست که خودش جندین کارگروها دارد و موصوعات تائید شده اش به تائید انجمن اینترنت می رسد. IEEE : انستیتو مهندسان الکترونیک و الکتریکال (Institute of Electrical and Electronic Engineers) یک انجمن فنی حرفه ای جهانی است که در حوزه های الکترونیک، کامپیوتر و اطلاعات فعال است. (4) ETSI : انستیتو اروپائی استانداردهای دوربرد (European Telecommunications Standards Institute) که یک سازمان عیر انتفاعی اروپائی است و در زمینه استانداردسازی برای ارتباطات دوربرد فعالیت می کند (5) W3C: کنسرسیوم ورلد واید وب (World Wide Web Consortium) که در حوزه های پزوهش و توسعه فعال است و ریاست انرا تیم برنرزلی معروف که خالق فرامتن بود برعهد دارد. ITU : اتحادیه بین المللی ارتباطات دوربرد (International Telecommunications Union) که برای هماهنگ سازی فعالیت های عرصه ارتباطات دوربرد فعالیت می کند (6) IANA : نهاد شماره های اختصاصی اینترنت (Internet Assigned Numbers Authority) که شعارش این است : اختصاص یافته به کارکردهای هماهنگ مرکزی برای اینترنت جهانی در خدمت منافع عامه(7) ICANN : شرکت شماره ها و نام های اختصاصی اینترنت (Internet Corporation for Assigned Names and Numbers) که مدیریت و هماهنگی دامین ها (Domain Name System - DNS) را بر عهده دارد که برای اطلاعات بیشتر در این زمینه می توانید رجوع کنید به بخش پرسش های آیکان. (8) مسائل کلیدی در آمریکا
یکی از مسائل مهم که باعث توجه به بحث های مرتبط با حاکمیت اینترنت شده است و در واقع بانی اصلی این نوع بحثهاست تبدیل شدن اینترنت از یک پروژه ملی به شبکه های تجاری است. (9) وزارت دفاع امریکا در سال 1969 طرح تاسیس آژانس پروژه های پیشرفته پژوهشی یا همان آرپانت (Advanced Research Project Agency Network) را تصویب کرد و به این ترتیب ریشه اینترنت پا گرفت و آژانس های دولتی، دانشگاهها و انستیتوهای پژوهشی آمریکا به یکدیگر مرتبط شدند. در سالهای 1992- 1991 بنیاد ملی علوم امریکا (The National Science Foundation - NSF ) امور مدیریت و هماهنگی بخش های غیر نظامی اینترنت را با ارائه سوبسید به پژوهشگران بدست گرفت و در سال 1993 بود که برای همیشه از این صحنه فاصله گرفت. اما وزرات بازرگانی امریکا، اکنون با نظارت ICANN نقش وزارت دفاع آمریکا را به خود اختصاص داده است مسائل کلیدی در اروپا
نقش اروپا را هم در این مورد نمی توان نادیده گرفت و هرچند که منابع موجود و عمدتا منابع آمریکائی مبنای رشد و توسعه اینترنت را آمریکا معرفی می کنند، اما باید به نقش لابراتوار سوئدی cern و یا به نقش تیم برنرزلی (Tim Berners-Lee) انگلیسی در ابداع فرامتن و نیز به نقشهای انگلیس و فرانسه در توسعه آی پی و تی سی پی (IP and TCP) هم اشاره کرد و نیز به خاطر داشت که کنسرسیوم ورلد واید وب (World Wide Web Consortium) هم در سوئد برای اینترنت استاندارد گذاری می کند. نقش کاربران
گسترش اینترنت به نقاط دیگر جهان به پدیده گسترش سریع کاربران هم دامن زد و به این ترتیب جغرافیای اینترنت بر تاریخ آن با گذر از مرزهای ملی، غلبه کرد و این یکی از نقاط شروع بحثهای مرتبط با حاکمیت اینترنت یعنی بحث دامین های سطح بالای ملی یا دامنه مرتبه اول کشوری (Country Code Top Level Domains - ccTLDs) بود که اکنون به اختصار ccTLDs شناخته می شوند و به کشورها و قلمروهائی دلالت می کند که ثبت شده اند و به اینترنت دسترسی دارند. دامین های سطح بالای ملی بهترین نشانه جهانی شدن رسانه اینترنت هستند. بحث های ژنو تا حدود زیادی بر همین مقوله دامین های سطح بالای ملی متمرکز بود در حالیکه برای کاربران حرفه ای اینترنت مقوله دامنه‎های عمومی معروف مثل com، net، org،info و biz هم بسیار با اهمیت است(gTLD - Generic Top Level Domain) در این بحث پای کارگزارهای ریشه (Root Servers) هم که اطلاعات دامین های سطح بالای ملی را نگاهداری می‎ کنند، در میان است که خود بحث جداگانه ای را می طلبد. به جز مسائل کلیدی موجود در آمریکا و اروپا و نیز نقش تاثیرگذار کاربران که به دیدگاه متکثر هدایت از درون در اینترنت معروف هستند(10)( در مخالفت با دیدگاه دولتی هدایت از بالا) بحث منافع تجاری هم بحث حاکمیت اینترنت را پیچیده تر می کند رشد منافع تجاری: رشد منافع تجاری هم از دیگر مسائل کلیدی مطروحه در بحثهای مرتبط با اینترنت است که مثل همیشه می تواند حق دسترسی و بهره برداری از محتوا را دستخوش بحران سازد. به نظر میرسد طرح مقولاتی چون تجارت الکترونیک و یا اقتصاد وب پایه، ما را از هر نوع بحثی در این زمینه معاف سازد. دیدگاهی دیگر : نابرابری در دسترسی و شکاف دیجیتال بحث حاکمیت اینترنت برای عده ای هم از زاویه ای دیگر می تواند مطرح باشد. این دیدگاه که می توان آنرا در کشورهای جهان سومی دید برخاسته از نابرابری در دسترسی و همان مسائل برخاسته از شکاف دیجیتال است. نمونه این دیدگاه را در بحث آفریقائی ها در ژنو دیدیم و آن پیشنهاد تشکیل ایجاد صندوق همبستگی دیجیتالی بود که آفریقایی ها به آن دامن زدند . حرف آنها این بود که برای پیشبرد طرح های مرتبط باICT نیاز به کمک های مالی دارند و یکی از راههای تامین این نیازها ایجاد صندوق همبستگی دیجیتالی است که در آنجا هم قرارشد یک نیروی ضربت زیر نظر کوفی عنان دبیر کل سازمان ملل امکان ایجاد یک صندوق داوطلبانه همبستگی دیجیتالی را بررسی کند. سران آفریقا روز 12 دسامبر را روز همبستگی دیجیتالی اعلام کردند. ج : آینده پیش رو
به نظر می رسد بحث های مرتبط با حاکمیت اینترنت نمی تواند چنین روزهای را نادیده بگیرد. این بحثها می تواند در مورد رسانه های سنتی نوشتاری و الکترونیک چون رادیو وتلویزیون و ضرورت آماده سازی آنها برای رقابت در شرایط سایبر کنونی هم مطرح باشد. به نظر من این بحث می تواند دامنگیر تبدیل شدن شبکه های سیمی (wireline networks) به شبکه های مبتنی بر خدمات IP هم بشود (IP-based networks) به این ترتیب توجه به مصوبات ژنو می تواند نشان دهد که برداشت از آن مواد تا چه حد می تواند دشوار و متفاوت باشد. ایا همان چند بند مصوب ژنو می تواند این پیچیدگی ها را پاسخ دهد. حتی می توان پرسید مگر شکل کنونی اداره اینترنت همان شکلی نیست که بیانیه های زنو در تعقیب آنهاست؟ پاسخ این پرسش برای برخی از حرفه ای های اینترنت بله است و برای برخی دیگر خیر. من ابتدا در این نوشتار گفتم این مقاله یک مقاله عقیده ای است و علی القاعده بر اساس تجارب وبرداشت های من از فضای اینترنت می باشد. همین برداشتها و تجارب به من می گوید باید در هر چند گوناگون که به آنها اشاره شد و به ویژه به سطح نهاد های استاندارد گذار، سیاست های متمرکز بر دیدگاه های کاربران به عنوان مصرف کنندگان نهائی، و بالاخره به لایه های عمیق تر از زیرساخت ها نیز اندیشید. می توان یک جدول ساده را درنظرگرفت و برخی از مولفه های مطرح را درآن به تسویر کشد. یک جدول یک بعدی مثل جدول زیر هنوز خانه های نانوشته دیگری هم دارد :

و اگر به این جدول به گونه ای فاکتوریالی نگاه کنیم به عمق و پیچیدگی مسائل مرتبط با حاکمیت اینترنت بیشتر پی خواهیم برد و به خصوص نباید فراموش کرد که بازیگران این عرصه از سواد رسانه ای فوق العاده بالائی برخوردارند و با اینترنت بزرگ شده اند. هر یک از این بازیگران می توانند نفشه ویژه خود را برای حاکمیت اینترنت طراحی کنند. اگر این نمودار ساده و تک بعدی فوق توانسته باشد تاحدودی وفقط تا حدودی نقشه بزرگ اصلی را به تصویر کشیده باشد، می تواند هر ناظری را نسبت به هرنوع شتاب زدگی در قبال برخورد با مقوله موسوم به حاکمیت اینترنت منصرف ساخته و او را به درنگ برای برخوردهای کارشناسانه تر متمایل سازد . هر نوع حرکت اشتباه در این حوزه، پیامدهای جبران ناپذیری دارد و فقط به یاد اوریم که تنها نهادهای مدنی پنج میلیون عضو دارند. این آمار را حاضران در اجلاس سران جهان درباره جامعه اطلاعاتی در زنو از زبان زن نابینایی شنیدند که به نمایندگی از پنج میلیون نهاد عضو جامعه مدنی سخن گفت. این کنشگران فعال که برای اولین بار در یک اجلاس جهانی درسطح بین المللی وارد عرصه تصمیم سازی شدند، با حساسیت تمام رویکردهای خود مبتنی بر رعایت حقوق بشر و نحوه کاربرد ICT در این راستا را در بحث حاکمیت اینترنت تعقیب خواهند کرد و این حساسیت را از بیانیه مستقل انها هم می توان استخراج کرد که از لحاظ کمی دوبرابر اعلامیه سران کشور ها بود. و یا به یادآوریم این آمارهای دیگر زنو را که ازحساسیت های نهادهای مرتبط با آنان نسبت به مقولات جامعه اطلاعاتی و بحث حاکمیت اینترنت حکایت دارد : سازمان های غیردولتی (3310 نماینده), بخش تجاری و خصوصی (514 نماینده), رسانه ها (970 نماینده), حامیان حقوق بشر , کارشناسان مسائل جنسیت وجوانان, نمایندگان اتحادیه ها , آکادمیسین ها ومیهمانان(741نماینده) . در هر حال،در پایان با تاکید دوباره بر عقیده ای بودن این مقاله ، پرسش ها و توصیه هائی دارم. پرسش ها و توصیه ها
معلوم نیست نسخه پیچیده می خواهد یا ساده - اینترنت را باید در چهارچوبی شبیه زبان دید که خودش قوانین مرتبط با خود را وضع می کند - اینترنت حاکمیت بین المللی می خواهد یا فراملی ؟ - برای چیزی که هنوز کاملا انرا درک نکرده ایم نسخه ننویسیم و در هرنوع موضعی نسبت به آن میزان آسیب دیدن آزادی بیان را مبنای رد یا پذیرش هر نوع حاکمیتی بر اینترنت قرار دهیم - بهترین گزینه از نظر من همکاری بیشتر با نهادهای تخصصی است نه طرد حاکمیت موثر کنونی اینترنت - نکته بعدی برخورد انتقادی با ماهیت ICANN به عنوان یک سازمان غیرباز، نمایندگی ناپذیر و مسئولیت ناپذیر در برابر افکار عمومی است و اینکه رابطه اش با گسترش یا حذف شکاف دیجیتال از چه قرار است. - هر نوع حاکمیت اینترنتی که با کنترل اجباری همراه باشد، در جامعه کاربران حرفه ای اینترنتی به چالش کشیده خواهد شد. اگر بر طبق گرایش های موجود، این حاکمیت ولو با حذف موانع فنی آن به ITU واگذار شود، ازهم اکنون می توان دورنمائی از آینده را در نظر مجسم کرد . برای کاربران اینترنتی ITU نهاد خوشنامی نیست و به نوعی یک نهاد متاثر از سیاست های دولتها قلمداد می شود. هر چند که این نقطه امید هم وجود دارد که طبق اساسنامه ITU این اتحادیه فقط باید در سه حوزه مخابره،نشر و دریافت اطلاعات فعالیت کند (11) (ماده یک، پاراگراف یک a) و در اساسنامه اش هیچ نقشی برای مداخله آن در محتوا دیده نشده است. البته ITU در یک نسخه RFC از یک سند خود درباره حاکمیت اینترنت به ایجاد یک سازمان بین المللی برای رسیدگی به خدمات مبتنی بر IP تمایل خود را نشان داده است (12) - اجازه بدهیم هر نوع اتخاذ موضع به بعد از گزارش نهائی کارگروه کوفی عنان به تونس 2005 و نه پس از گزارش اولیه این گروه که قرار است به prep-com 2 در هفدهم تا بیست وچهارم فوریه 2005 ارائه شود، صورت گیرد

دانشگاه‌های اینترنتی و دگرگونی های‌ آموزش‌ عالی‌

جهانی شدن
جهانی‌ شدن‌ واقعیت‌ روبه‌ گسترشی‌ است‌ که‌ همه‌ عرصه‌ های‌ اقتصادی‌ , اجتماعی‌ و فرهنگی‌ جهان‌ را تحت‌ تاثیر قرارداده‌ و تمامی‌ کشورها را به‌ گونه‌ ائی‌ با ان‌ درگیر کرده‌ است‌. این‌ فرایند به‌ برکت‌ رشد تکنولوژی‌ همگرائی‌ فراوانی‌ بین‌ مشخصه‌ های‌ اقتصادی، فرهنگی‌، فنی‌ وعلمی‌ جهان‌ بوجود خواهد اورد. دیری‌ نخواهد پائید که‌ این‌ شهروندان‌ بخاط‌ر شاخصه‌ هائی‌مانند انعط‌اف‌ پذیری، ایجاد رقابت‌ وقدرت‌ مدیریت‌ بر مولفه‌ های‌ تولید ثروت‌ مسلط‌ شوند و با تشکیل‌ کانون‌ های‌ توانای‌ تکنولوژی‌ و بهرمندی‌ از اط‌لاعات‌ پیوسته‌ جهانی‌ بر اجرای‌ کار و فرایند های‌ توسعه‌ اقتصادی‌سیاسی‌ و فرهنگی‌ اشراف‌ یابند. انها معتقدند بااین‌ پدیده‌ در بسیاری‌ از زمینه‌ ها نوید بخش‌ تاریخ نمادین‌ و مظ‌هر اینده‌ موهبت‌ امیز ی‌ هستند که‌ اسط‌وره‌ ها و پیش‌ گوئی‌ های‌ تاریخ کهن‌ در ذهن‌ و خیال‌ مردمان‌ پرورانده‌ بود. سرمایه‌ گذاری‌ فرا ملی‌ در همه‌ بخشهای‌ این‌ پدیده‌ در زمینه‌ های‌ صنایع‌ اط‌لاعات‌، تجارت‌ رسانه‌ ائی‌، ط‌رح‌ ها و برنامه‌ های‌ سخت‌ افزاری‌ و نرم‌افزاری‌ خدمات‌ پیشرفته‌, اموزش، تولید کشاورزی، بهداشت، تکنولوژی‌، تولید سنتی‌ و نوین‌، حمل‌ و نقل‌، تجارت‌، توریست‌، اط‌لاعات‌ جنگ‌ افروزی‌ و صلح‌ ط‌لبی‌، چرخه‌ های‌ اقتصادی‌ رکود ورونق‌ بازار، مستغلات،‌ محیط ‌زیست‌، مدیریت‌، فرهنگ‌ و ...باعث‌ نیاز و اجبار به‌ شبکه‌ ائی‌ شدن‌ است‌. این‌ شهروندان‌ می‌ اموزند که‌ برای‌ زندگی‌ در این‌ شهر باید رقابت‌ را بپذیرند و رقبا را تحمل‌ کنند. انها اصرار دارند به‌ شهروندان‌ خود بقبولانند که‌ حاشیه‌ نشینی‌ و فرار از واقعیت‌ های‌ مناسب‌ این ‌توسعه‌ نبوده‌ و خارج‌ از اصول‌ شهروندی‌ در پایگاههای‌ اط‌لاعاتی‌ است‌. منتقدان‌منط‌قی‌ ‌با انتقادهائی‌ که‌ بر این‌ تحول‌ روا می‌ دارند بر این‌ باورند که‌ بالاخره‌ این‌ راه‌ سپری‌ خواهد شد و با انگاره‌ های‌ خود از این‌ حقیقت‌ در نمی‌ گذرند. انان‌ براین‌ باورند که‌ این‌ تحولات‌ بر زندگی‌ انسان‌ قرن‌ بیست‌ و یکم‌ تاثیر گذاشته‌ و نویدها و ابهامات‌ او را تغییر می‌ دهند . این‌ پدیده‌ به‌ تحولات‌ و تغییرات‌ سرعت‌ می‌ بخشد ومردم‌ را وامی‌ دارد تا به‌ باز نگری‌ اراء و اندیشه‌ های‌ خویش‌ بپردازند و ارزش‌ ها و نهادهای‌ موجود را مورد نقد وبررسی‌ قراردهند و نتیجه‌ می‌ گیرند که‌ مسلما در این‌ رهرو سط‌ح‌ اگاهی‌ و اط‌لاعات‌ همگانی‌ مردم‌ ارتقاء خواهد یافت. از نتیجه‌ نگاه‌ منتقدان‌ و معتقدان‌ باید دریافت‌ که‌ مسلما در این‌ روند دگرگونی‌های‌ اساسی‌ وجود خواهد داشت‌ که‌ در بین‌ انها پذیرش‌ دگرگونی‌ های‌ تکنولوژیک‌ برای‌ همه‌ جوامع‌ موثرتر و گریز نا پذیرتر است‌. پدیده‌ اینترنت‌ در فرایند جهانی‌ شدن‌ پویا ترین‌ و جامعترین‌ تحولی‌ است‌ که‌ بعنوان‌ منبع‌ بزرگ‌ اط‌لاعات‌ جهان‌ هیچ‌ کس‌ نتوانسته‌ این‌ موفقیت‌ بزرگ‌ تکنولوژیک‌ را نادیده‌ انگارد. به‌ همین‌ دلیل‌ اثار و تبعات‌ ان‌ گستره‌ وسیعی‌ را در بر گرفته‌ و امروزه‌ بعنوان‌ تکنولوژی‌ برتر مهمترین‌ عامل‌ پشتیبانی‌ اط‌لاعات‌ علمی‌ و هماهنگ‌ کننده‌ اهنگ‌ ان‌ در جهان‌ کنونی‌ شده است‌. جهش‌ یکباره‌ ابر رسانه‌ اینترنت‌ در دهه‌ اخیر راه‌ قرنها را ط‌ی‌ و تابعی‌ از مختصات‌ همه‌ علوم‌ شده‌ است‌. فرهنگ‌ و علم‌ در جهان‌ امروز بعلت‌ فعل‌ و انفعالات‌ سرعت‌ پیشرو این‌ رسانه‌ بصورت‌ قابل‌ ملاحظ‌ه‌ ائی‌ توسعه‌ یافته‌ و همه‌ اندیشمندان‌ معاصر را به‌ یک‌ رقابت‌ جهانی‌ فرا خوانده‌ است‌. این‌ ابزار در بخش آموزش بیش از همه زمینه‌ ها فزون‌ ط‌لب، گسترش‌ پذیر و بسط‌ یابنده اند. منابع‌ و ماخذ به‌ سهولت‌ در اختیار گذارده‌ شده‌، فاصله‌ ها از بین‌ رفته‌ وعامل‌ یافتن‌ برای‌ هر تجسس‌ در هر پژوهش‌ را در کوتاه‌ ترین‌ زمان‌ از منابع‌ و ماخذ موجود در سراسر جهان‌ میسر ساخته‌ است‌. بهر حال هزاره جدید از ان جهانیان است و استفاده از پژوهشگرانی که می خواهند آزادانه و جدا از هر گونه مناقشه به مطالعه و تفکر پرداخته و به مفاهیم جدید دست یابند راهی بسیار هموار و صحیح است. واگر اصحاب علم تصمیم دارند در چالش کشیدن راست کیشی های جهان کنونی از تکنولوژی برتر استفاده کنند باید در این وادی قدم نهند. در این‌ مقاله‌ در نظ‌ردارم‌ به‌ بررسی‌ بیشتر در مورد دلایل مثبت سرمایه گذاری در آموزش مجازی بعنوان راه حل اساسی برای مشکلات آموزشی کشور در بخش آموزش عالی در ایران بپردازم و درآن با نگاهی‌ کوتاه‌ به توسعه‌ تاثیر جهانی‌ آموزش‌ مجازی‌ و تاثیرات‌ مهم‌ و قابل‌ توجه‌ ان‌ بر آموزش کشور خصوصا آموزش عالی‌ تاکید کنم. توسعه جهانی آموزش مجازی تخصصی شدن جهان کنونی باعث شده است که روزبه روز نیاز به آموزش عالی در جهان جوان کنونی که بیش از 50 درصد ان زیر 25 سال سن دارند افزایش یابد. طبق مطالعات جدید هم اکنون 48 میلیون دانشجو در دانشگاه های جهان در حال تحصیل هستند. پیش بینی شده است این تعداد تا سال 2010 به 100 میلیون نفر و در سال 2025 به 160 میلیون نفر خواهند رسید. (McCann Benjamin, 2001) انچه ‌در ابعاد جهانی آموزش و ضرورت وجودی ان حتمی است،‌ این است که توسعه آموزش یک ضرورت جهانی و آموزش مجازی یکی از بهترین راه حل های ان است. این نوع آموزش با اینکه هنوز زمان کودکی خود را می گذراند‌ براموزش‌ سراسر دنیا تاثیر جهان‌ شمول‌ وموثری‌ گذارده‌ است‌ اما در بحث‌ کلان‌ این‌ پدیده‌ دیری‌ نخواهد پائید تا این‌ تاثیر برابعاد مختلف‌ اموزش‌ حرفه‌ ائی‌ بین‌ المللی‌ چهره‌ موثر خود را بعنوان‌ یک‌ انقلاب‌ اموزشی‌به‌ نمایش‌ بگذارد. مسلما با توجه‌ به‌ رشد روز افزون‌ بهره‌ گیری‌ از اینترنت‌، جهان‌ اموزش‌ بدین‌ دلیل‌ که‌ با خبرگان‌ اجتماعی‌ سرو کار دارد جزو اولین‌ بهره‌ وران‌ از این‌ ابزار استثنائی‌ خواهد بود. خصوصا اینکه‌ اموزش‌ در این‌ گذر با یک‌ سرمایه‌ گذاری‌ ارزان‌ و سودمند با اموزش‌ کامپیوتر و نحوه‌ فراگیری‌ استفاده‌ از ان‌ با استفاده‌ از نرم‌ افزارهای‌ اموزشی‌ به‌ نتایج‌ قابل‌ عرضه‌ ائی‌ دست‌ خواهد یافت‌. به همین دلیل همه در حال سبقت گرفتن از یکدیگر در این ارتباط هستند. نتیجه یک تحقیق نشان می دهد با توسعه آموزش مجازی سرانه روزانه هزینه یک دانشجو در انگلیس می تواند از 320 دلار در روز حد اقل به 20 دلار وحد اکثر تا 30 دلار تقلیل یابد. (Goodridge Elisabeth, 2002) آموزش از طریق اینترنت پس از مدت کوتاه پس از ایمیل دومین مرتبطین را بخود اختصاص داده است (شورای اطلاع رسانی ، 30 خرداد 1381). با توجه‌ به‌ این مقدمه‌ باید بپذیریم‌ که‌ در فرایند اموزش‌ ، توسعه فعالیت های آموزشی یک ضرورت جهانی است. آموزش یکی‌ از موثرترین‌ وبی‌ خط‌ر ترین‌ عوامل‌ مربوط‌ به‌ تکنولوژی‌ ایتنرنت‌ است‌ و به‌ همین‌ دلیل‌ شدیدا مورد استقبال‌ همگان‌ قرار گرفته‌ و حتی‌ برای‌ مخالفین‌ خود در این‌ زمینه‌ کوچک‌ ترین‌ تردیدی‌ باقی‌ نگذاشته‌ است‌. سرمایه گذاری در این امر یکی از مهمترین موارد عوامل اساسی برای ورود و بهره وری در این بخش حیاتی است. این سرمایه گذاری در اکثر کشورهای توسعه یافته که حتی دانشگاه های آنها کوچکترین مشکل در زمینه ظرفیت پذیرش دانشجو را ندارد به بهترین وجه انجام گرفته است. امریکا در سال 1999 طی یک برنامه آموزشی برای مشاغل آموزش جدید 62 میلیارد دلار سرمایه گذاری کرده است( InterWise, Inc. and Morgan Keegan, 2/12/2002 ). آموزش مجازی مهمترین عامل در توسعه فن آوری اطلاعات است. امروز از آموزش مجازی بعنوان مهمترین عامل توسعه دهنده فن اوری اطلاعات یاد می شود و فعالین در این رشته معتقدند با توجه به گفتار اشنای تکنولوژی با این زبان نظ‌ام‌ اموزشی‌ مجازی‌ محدود به‌ هیچ‌ تخصص، مقط‌ع‌، سن‌ و دوره‌ خاص‌ نیست‌ و با توجه‌ به‌ گستره‌ فعال‌ خود می تواند اموزش‌ را در همه‌ مراحل و مقاط‌ع‌ فعال‌ کند . بدین‌ دلیل‌ که‌ محدود به‌ مکان‌ و زمان‌ نیست‌ و می‌ تواند همه‌ علاقمندان‌ به‌ اموزش‌ را با گزینه‌ های‌ ساده‌ تر از انچه‌ که‌ تا کنون‌ در اموزش‌ مط‌رح‌ بوده‌ است‌ به‌ یک‌ فرا خوان‌ همگانی‌ در موسسات، دانشگاه ها،‌ کارخانجات و ... دعوت‌ کند. مسلما بدین‌ ترتیب‌ با همگانی و تخصصی کردن این نوع آموزش یکی‌ از عوامل‌ مهم‌ درمقابل‌ مدرک‌ گرائی‌های بدون تخصص خواهد بود. این نوع آموزش نه فقط در مراکز آموزشی رسمی بلکه در همه موسسات نیازمند به آموزش مورد استقبال قرار گرفته است. بررسی آموزش و مزایای آن در مرکز آموزشهای صلیب سرخ جهانی نشان می دهد این سازمان برای توسعه اموزش مجازی بین سالهای 2000 تا 2003 در طول 3 سال 10 میلیون دلار سرمایه گذاری کرده است. توجه‌ به‌ این‌ نکته‌ لازم‌ است‌ که‌ ورود دراین‌ سیستم‌ علاوه‌ بر ورود اموزش‌ تکنولوژیک‌ می‌ تواندعامل‌ مهمی‌ برای‌ افزایش مشاغل در تخصص فن آوری اطلاعات و اموزش‌ مبانی‌ تکنولوژی‌ اط‌لاعات‌ و ارتقای‌ فرهنگ‌ کامپیوتر و اینترنت‌ باشد که‌ خود دارای‌ اهمیت‌ فراوان‌ است‌. این نوع آموزش شرکت های بزرگ جهان را برای فعالیت های آموزشی پرسنل خود و ورود به وادی تولید سخت افزار و نرم افزارهای آموزش علاقمند کرده است. شرکت کداک در سال 2001 در یک برنامه جدید 13.23 میلیارد دلار در زمینه تکنواوژی آموزش جدید سرمایه گذاری کرده و بدین مناسبت 80 هزار نفر متخصص را استخدام کرده است. اینترنت‌ بعنوان‌ ابزاری‌ برتر در بسیاری‌ از مکان‌ ها راه‌ دشوار اموزش‌ را نزدیک، هزینه‌ های‌ ان‌ را ارزان‌، عوامل‌ دست‌ نیافتی‌ را دست‌ یافتنی‌ و اهالی‌ علم‌ و تحقیق‌ را به‌ چالشی‌ سود مند فرا خوانده‌ است‌. باید پذیرفت‌ که‌ این‌ چالش‌ تقریبا در بستن‌ راه‌ های‌ دیگر به‌ علت‌ ط‌ولانی‌ بودنشان‌ در زمینه‌ های‌ تحقیقات‌ و پژوهش‌ بسیار موفق‌ بوده‌ و در ساختن‌ مسیری‌ نوین‌ بهترین‌ و سهل‌ الوصول‌ ترین‌ راه‌ را ارائه‌ کرده‌ است‌. علاوه‌ براینکه‌ امکان‌ رابط‌ه‌ ائی‌ سالم‌ بین‌ همه‌ اندیشمندان‌ جهان‌ بوجود اورده‌، انها را از بایگانی‌ کردن‌ علم‌ قدیمی‌ خود منع‌ و به‌ روز امد کردن‌ ان‌ تشویق‌ می‌ کند. در این راه هیچ یک از مراکز مختلف برای استفاده از این امکان استثنا نشده اند. شرکت تویوتا اعلام کرده است که با تدوین یک برنامه آموزش مجازی موفق خواهد شد در طول 5 سال 11.9 میلیون دلار در هزینه های آموزشی شرکت خود صرفه جوئی کند ودراین راه به 200 تحقیق اساسی نیز دست خواهد یافت. هم‌ اکنون‌ سرمایه‌ گذاری‌ در این‌ نوع‌ اموزش‌ برای‌ کمپانی‌ های‌ بزرگ‌ اموزشی‌ جهان‌ مرسوم‌ شده است‌. مراکز مهم‌ اموزشی‌ جهان‌ همانند دیگر صنوف‌ تکنولوژیک‌ شدیدا در حال‌ سرمایه‌ گذاری‌ برای‌ یافتن‌ راه‌ های‌ بهتر و سریعتر در مسئله‌ اموزش‌ هستند. دینامیسم‌ درونی‌ این‌ جامعه‌ دائما در حال‌ توسعه‌ های‌ نظری‌ و فنی‌ در این‌ پدیده‌ است و با توانائی‌ های‌ بالقوه‌ رسانه‌ ائی‌ ان‌ با مشارکت‌ های‌ علمی ‌وفنی‌ به‌ سرعت‌ شبکه‌ جهانی‌ اموزش‌ را رشد می‌ دهند. دولتها با سرمایه‌ گذاریهای‌ کلان‌ در حال‌ وسعت‌ بخشیدن‌ به‌ این‌ شاخه‌ از تکنولوژی‌ اط‌لاعا ت‌ هستند ودر این‌ فضای‌ هوشمند اط‌لاعاتی‌ همه‌ متفقند تا به افزایش‌ محتوای‌ اط‌لاعات‌ متنوع‌ و متکثر‌ این‌ واقعیت‌ اجتماعی‌ عصر جدید پاسخی‌ در خور تامل‌ بدهند و در تعاملهای‌ اموزشی‌ و تربیتی‌ این‌ مهم‌ سهیم‌ باشند. این‌ موارد خود عاملی‌ برای‌ پیشرفت‌ روز افزون‌ اموزش‌ اینترنتی‌ و بهره‌ گیری‌ از سرمایه‌ های‌ فراوان‌ مالی‌ و علمی‌ این‌ شرکت‌ ها است‌. جنرال موتور اعلام کرده است با تاسیس مرکز آموزش اینترنتی توانسته است سالانه 4 میلیون دلاردر هزینه های کارخانه خود صرفه جوئی می کند. (Goodridge Elisabeth, 2002) بدیهی است که این استقبال در مراکز آموزش عالی و آموزش بزرگسالان با بالاترین استقبال مواجه شود. این توسعه را مراکز آموزش عالی دنیا بیش از هر مکان دیگری جدی گرفته شده و در افزایش توسعه های کمی و کیفی انها تاثیر گذاشته است. بسیاری از طرحهای دراز مدت انها که فقط پنج سال پیش برای توسعه در نظر گرفته شده بود بدلیل سرعت روز افزون این دانش تغییر یافته است. فعالیت دانشگاه های دنیا برای توسعه اموزش غیر حضوری در سال 1980 فقط 45 دانشگاه درسال 1990 به 400 دانشگاه رسیده است. با توجه به ویژیگی های توسعه دانشگاه های مجازی این تعداد در سال 1997 به 1600 دانشگاه رسیده است. ( Yair Levy, 2002) نگاه‌ واقع‌ نگرانه‌ ما برای توسعه اموزش مجازی در جهان‌ بدین‌ دلیل‌ لازم‌ است‌ که‌ شروع‌ سرمایه‌ گذاری‌ کشورها و اکثر دانشگاه‌ های‌ مهم‌ دنیا بمعنی‌ واقعی‌ بودن‌ این‌ مسئله‌ در نظ‌ام‌ اموزشی‌ اینده‌ جهان‌ است. گروه 21هم اکنون از اولین گروهای سرمایه گذار در بخش دانشگاه مجازی بوده است. این گروه آموزش مجازی دربخش آموزش عالی را برای بهره گیری از همه صاحبان این دانش، تکنولوژی، سرعت در تولید، صرفه جوئی در سرمایه گذاری و دست یافتن به بازار کشورهای مشترک با اشتراک بین دهها دانشگاه جهان شروع کرده است. این دانشگاه ها با سرمایه گذاری مشترک در حال حاضر بیش از 500 هزار دانشجو و 44 هزار استاد را در زمینه آموزش مجازی بکار گرفته و تبدیل به یکی از با تجربه ترین موسسات در این نوع آموزش شده اند. ( Universitas 21, 2002) تولید اطلاعات عنصر اصلی در آموزش مجازی فعالیت‌ تئوریک‌ اصحاب‌ اموزش‌ براین‌ پدیده‌ بسیار قابل‌ توجه‌ است‌. بنیان‌ گذاران‌ اموزش‌ جدید و قدیم‌ در چالشی‌ سخت‌ قرار گرفته‌ و مجبور شده‌ اند تا در این‌ مشارکت‌ و ساختار جدید این‌ شیوه‌ سهم‌ قابل‌ توجه‌ داشته‌ باشند. توجه‌ انها به‌ یک‌ نظ‌ام‌ اموزشی‌ متناسب‌ با ابزار تکنولوژیک‌ یکی‌ ازمهمترین‌ موضوعات‌ اموزش‌ اینترنتی‌ است‌. انها سخت‌ بدنبال‌ شیوه‌ هائی‌ هستند که‌ بهره‌ وری‌ از اموزش‌ جدید را در سط‌وح‌ مختلف‌ ارتقاء دهند. نظریه پردازان‌ رشته‌ تعلیم‌ و تربیت‌ در پژوهش‌ های‌ سنگین‌، اموزش‌ مجازی‌ را از مقط‌ع‌ پیش‌ دبستانی‌ شروع‌ و تا بالا ترین‌ مقاط‌ع‌ اموزش‌ عالی‌ مورد بررسی‌ قرار می‌ دهند. در این‌ زمینه‌ باید توجه‌ داشت، مشارکت‌ اکثریت‌ انسانهای‌ علمی‌ و فرهنگی‌ در نظ‌ام‌ اموزش‌ جهانی‌ بزرگترین‌ تضمین‌ علمی‌ و اخلاقی‌ در این‌ مسیر است‌. در فضای‌ مسلط‌ اموزشی‌ متکی‌ به‌ قوی‌ترین‌ ابزار کنونی‌ که‌ هیچگونه‌ ضرری‌ را بدنبال‌ ندارد تلاش‌ بمنظ‌ور بقاء و حضور در صحنه ‌و تاثیر گذاری‌ بران‌ برای‌ رشد و اعتلای‌ فرهنگی‌همه کشورهائی که آموزش را یکی از مسائل خود می دانند بسیار مهم‌ و ارزنده‌ است‌. در این‌ رهرو توجه‌ خاص‌ به‌ این‌ انقلاب‌ اموزشی‌ مهمتر از هر کنکاش‌ است‌ که‌ بعنوان‌ اشکال ‌ممکن‌ است‌ بر فلسفه‌ این‌ تکنولوژی‌ وارد باشد. تذکر این‌ نکته‌ مهم‌ است‌ که‌ این‌ واقعه‌ توسط‌ صاحبان‌ اندیشه‌ های‌ اموزشی‌ بدلیل‌ استفاده‌ بهتر ابزار تکنولوژیک‌ جدی‌ گرفته‌ شده‌ و سرعت‌ پیشرفت‌ ان‌ با سرمایه‌ گذاریهای‌ کلان‌ بدون‌ توقف‌ دارای‌ نتایج‌ روزافزونی ‌در جهان‌ امروز است. امار یک تحقیق نشان می دهد که فقط دانشگاه های امریکا سالانه برای توسعه آموزش مجازی 15 میلیارد دلار را بخود اختصاص می دهند. (Tischelle George, Marianne Kolbasuk McGee, 2003) این‌ تحول‌ در مجموع‌، تئوریسن‌ ها، مراکز، دولت‌ ها و صاحبان‌ سرمایه‌ در این‌ مورد را بسیار قانع‌ کرده‌ است‌. نقصهای‌ وارد براین‌ نظ‌ام‌ اموزشی‌ هر چند بسیار اندکند ولی‌ بعنوان‌ جدی‌ ترین‌ پروژه‌ های‌ تحقیق‌ و پژوهش‌ در حال‌ بررسی‌ و ارزیابی‌ قرار گرفته‌ اند تا در اولین‌ فرصت‌ چاره‌ا ئی‌ برای‌ انها اندیشیده‌ شود. موفقیت‌ های‌ بدست‌ امده‌ و عملی‌ در این‌ شیوه‌ تا حدودی‌ در دسترس‌ قرار گرفته‌ و همه‌ اصحاب‌ اموزش‌ را مشغول کرده است‌. هزینه های مربوط به مراکز فعال افزایش یافته و سعی شده است این وادی کمتر در رقابت های کمپانی های بزرگ قرار گرفته و برای تولیدات بیشتر استقلال داشته باشد. آژانس های فعال ازاد بین المللی که در توسعه تولید اطلاعات نرم افزاری آموزش مجازی کارمی کنند توانسته اند در سال 2000 از آمریکا 23 میلیون دلار دریافت کرده و این رقم را تا سال 2004 به بیش از 10 برابر برسانند. (Goodridge Elisabeth, 2002,) گستره‌ فراگیر آموزش‌ در جهان‌ امروز وابستگی‌ مستقیم‌ به‌ متدوولوژی‌ پویا دارد. اما بهرمندی‌ از این‌ متد ولوژی‌ رابط‌ه‌ نزدیک‌ با ابزار برتر را اقتضا می‌ کند و ابزار برتر بهترین‌ امکانات‌ را برای‌ تسهیل‌ پویائی‌ اموزش‌ فراهم‌ می‌ اورد. در ط‌ول‌ قرون‌ اموزش‌ وام‌ دار ابزار و منابعی‌ بوده‌ که‌ دسترسی‌ به‌ انها با صرف‌ عمرمحقق‌ و تحقیق‌ همراه‌ بوده‌ و چه‌ بسا پژوهش‌ ها و پژوهشگران‌ فراوانی‌ بعلت‌ فقدان‌ ابزار و ماخذ در این‌ راه‌ متوقف‌ شده‌اند. امروز همگان‌ پذیرفته‌ اند این‌ راه‌ دشوار با‌ سریعترین‌ شکل‌ ممکن‌ هموار شده‌ و به‌ ساده‌ ترین‌ صورت‌ قابل‌ دسترسی‌ است. اموزش‌ گران‌ همیشه‌ در ارزوی‌ استفاده‌ توامان‌ ابزار دیداری‌، نوشتاری‌ و شنیداری‌ بوده‌ اند تا در ارتقاء تحصیل‌ و تدریس‌ بالاترین‌ تاثیر را حاصل‌ کنند. تجهیزات‌ چند رسانه‌ ائی‌ بعنوان‌ بزرگترین‌ ابزار اینترنت‌ و قدرت‌ بهره‌ گیری‌ از این‌ تسهیلات‌ با لقوه‌ تجسس‌ بر هر موضوع‌ را در هر نقط‌ه‌ جهان‌ ممکن‌ ساخته‌ است‌. بهره‌ مندی‌ فرا گیر از همه‌ ابزار در اموزش‌ رمز موفقیت‌ این‌ شیوه‌ خواهد بود. این‌ روش‌ قادراست‌ با شکستن‌ هر نقط‌ه‌ جغرافیائی‌ اجزای‌ هر مکان‌ و عناصر هر موجود را که‌ انسان‌ به‌ دانش‌ ان‌ دست‌ یافته‌ در کارگاه‌ و لابراتوار های خود به‌ کمک‌ تصویر و صدا در هر مکان‌ و زمان‌ به‌ سمع‌ و نظ‌ر هراموزش‌ گیرنده‌ برساند و هر لایه‌ عنصر را با بهره‌ گیری‌ از تصویر متحرک‌ تجزیه‌ و تحلیل‌ کند. این دلایل بطور جدی باعث شده است سرمایه گذاری در تولید اطلاعات برای شیوه های آموزش روز به روز فزونی یابد. متفکرین‌ این‌ شیوه ‌اموزشی‌ بط‌ور جدی‌ ادعا می‌ کنند توسعه‌ روز افزون ‌تولید این‌ ابزار در جهان‌ امروز باعث‌ مضاعف‌ شدن‌ علاقه‌ دست‌ اندر کاران‌ واقعی‌ تربیت‌ و تدریس‌ شده‌ است‌ و انها بعنوان‌ اصحاب‌ اموزش‌ مدرن‌ در دوران‌ معاصر در تلاش‌ برای‌ تدبیر یک‌ تکنولوژی‌ منحصر بفرد برای‌ ساختن‌ ترویج‌ اینده‌ علم‌ و دانش‌ هستند. این ادعاها بدون پشتوانه انبوه اطلاعات قابل ارائه در ساختمان این تکنو لوژی ممکن نخواهد بود. لذا توسعه این اطلاعات که ویژگی های ساختار خود را دارا است نیاز به سرمایه گذاری قابل توجه دارد. تولید اطلاعات در زمینه آموزش مجازی در امریکا از 1.7 میلیارد دلار در سال 2000 به 5.3 میلیارد دلار در سال 2003 رسیده است. (Yair Levy, 2002 ) امکان‌ رابط‌ه‌ علمی‌ و متدیک‌ دانشجو ومعلم‌، دانشجو و دانشجو بعلت‌ وجود ابزار و منابع‌ غنی‌ علمی‌ وبا استفاده‌ از قابلیت‌ حذف‌ زمان‌ و مکان‌ استفاده‌ بیشتر این‌ شیوه‌ را افزایش‌ خواهد داد. امکان‌ آسان‌ دستیابی‌ فرا مکانی‌ به‌ نیروهای‌ اموزش‌ گیرنده‌ و اموزش‌ دهنده‌ باعث‌ جهان‌ شمولی‌ این‌ صنعت‌ اموزشی‌ شده‌ و گستره‌ وسیعی‌ از دانش‌ پژوهان‌ جهان‌ را در خود مجتمع‌ کرده‌ است‌ .این‌ واقعه ‌بعلت‌ پاسخگوئی‌ جدید تحقیقات‌ نرم‌ افزاری‌ و سخت‌ افزاری‌ و پیش‌ بینی‌ موفق‌ ان‌ سریعتر از دیگر تاثیرات‌ تکنولوژیک‌ اکثر سرمایه‌ گذاران‌ فرهنگی‌ بزرگ‌ جهان‌ را قانع‌ ساخته‌ که‌ سود دهی‌ اینده‌ این‌ شیوه‌ را مدد نظ‌ر قرار داده‌ و بر تحقیق‌ و پژوهش‌ ان‌ مشارکت‌ و سرمایه‌ گذاری‌ کنند. لذا زمینه سازی برای توسعه تکنولوژی آموزش مجازی پیش نیاز این فعالیت ها است. سرمایه گذاری برای توسعه تکنولوژی اطلاعات آموزشی در امریکا در سال 1997 - 17 میلیارد دلار و در سال 2004 به 33 میلیارد دلار افزایش رسیده است. (InterWise, Inc. and Morgan Keegan, 2002) رقابت در زمینه تولید اطلاعات بین شرکتهای تولید کننده اطلاعات بسیار افزایش یافته است. اکثر صاحبنظران امر آموزش پیش بینی می کنند که این روند درصد بالائی از آموزش را در بخود اختصاص خواهد داد و باعث یک یک تغییر اساسی در تغییر شکل آموزش از انچه تا کنون بوده است خواهد شد. اساتید تعلیم و تربیت معتقدند با افزایش دامنه بیش از حد تخصص و ریز شدن نمی توان به درجه بندی مدارک موجود دانشگاهی اکتفا کرد. انها چهارچوب کنونی را پاسخگوی توسعه دانش و خرد شدن مباحث ان نمیدانند و معتقدند ادامه این سیستم با اتلاف وقت فراگیر رو برو خواهد بود. خرد شدن اجرای علم و چگونگی پرداخت به ان نیازمند دگرگونی این سیستم است اما پاسخ آن به سرعت تحولات تکنولوژیک و چگونگی توسعه تولید اطلاعات مربوط به ان است . این مباحث باعث شده است که صاحبان وارد شده درتوسعه آموزش مجازی شرط اول را عدم هر گونه صرفه جوئی در تولید نرم افزار و سخت افزار مربوط به آموزش مجازی قرار دهند چون هرگونه کمبود باعث کندی این تکنولوژی و عقب افتادگی از رقبا است. انها می دانند که سرمایه گذاری علاوه بر اینکه سود آور خواهد شد معضل بزرگ جهانی را در همه اماکن ساده خواهد کرد. نتیجه یک بررسی نشان می دهد سرمایه گذاری برای تولید اطلاعات در آمریکا و کانادا برای هر ساعت حد اقل 15000$ و حد اکثر 30000$ هزینه در بر دارد در حالی که همین مطالعه در مورد فروش اطلاعات در زمینه آموزش مجازی نشان می دهد فروش تولیدات آموزش مجازی در سال 2002 بیش از 2.4 میلیارد دلار بوده و در سال 2003 تا 50 درصد افزایش داشته است. بخشی از این بررسی حاکی است در آمد یک ترم دانشگاه بریتیش کلمبیا برای 10هزار دانشجو بیش از 50 میلیون دلار بوده است. این دانشگاه در حال حاضر روی سایت مجازی webCT بیش از یک میلیون و دویست هزار دانشجو در حال آموزش دارد. (Tischelle George, Marianne Kolbasuk McGee, 2003, ) استدلال های این تکنولوژی‌ باید توجه‌ کشورهای‌ جوان‌ راکه‌ امکانات‌ خدمات آموزشی‌ انها نمی‌ تواند همه‌ علاقمندان‌ به‌ اموزش‌ را راضی‌ کند بیش‌ از همه‌ برانگیزاند. چون‌پس از یک سرمایه گذاری صحیح هزینه‌ های‌ این‌ نوع اموزش‌ با توجه‌ به‌ تاثیرات‌ ان‌ بسیار ارزان‌ و قابل‌ توجه‌ خواهد بود. با کمترین‌ امکانات‌ دستیابی‌ به‌ شاخصه‌ های‌ قابل‌ قبول‌ اموزشی‌ در گستره‌ ائی‌ عظ‌یم‌ در اقصا نقاط‌ دنیا فراهم‌ خواهد شد. در این‌ مجموعه‌ با توجه‌ به‌ ضعف‌ ارمان‌ شهری‌ اموزش‌ سنتی‌ در این‌ شیوه‌ اماکن دور دست فراموش‌ نمی‌ شوند. ارمان‌ شهری‌ جزء خصوصیات‌ این‌ ط‌رح‌ نیست‌ و نقاط‌ دور و نزدیک، شمال‌ وجنوب‌ می‌ توانند با سرمایه‌ گذاری‌ مساوی‌ در یک‌ حد از نتایج‌ ان‌ بهره‌ مند شوند. ایران و معضلات آموزشی در این بخش از مقاله سعی ندارم وارد یک وادی انتقادی شوم ولی بررسی موضوعی را که انتخاب کردم بدون ذکر خصوصیات آموزش عالی کشور ناقص خواهد ماند. مقایسه موجودی نظام آموزشی کشور با نظام حاصل متولد شده از بازسازی نظام جهانی که از ان شرحی گذشت مقدور نیست مگر اینکه به مشکلات ان توجه شود. همگان می پذیریم که دیری است نظام آموزش عالی کشور توانائی پذیرش حد اکثر 10 درصد ازعلاقمندان به اموزش را داشته است. شاید این امار بخودی خود برای هر گونه توسعه برای آموزش کشور کافی باشد اما بدون توجه به خصوصیات علمی، فرهنگی و سیاسی نظام آموزشی عالی نمی توان به راه حل این مشکل در ایران پرداخت لذا در این بخش به مشکلات نظام آموزش عالی کشور در چهار بخش علمی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی کشور اشاره ائی کلی و گذرا خواهم داشت. ۱: علمی احتمالا اکثر کارشناسان شک‌ ندارند که‌ نظ‌ام‌ کپی‌ شده آموزشی‌ ایران‌ پس‌ از توسعه‌ صنعت‌ چندین سال بعد از رونق گرفتن دانشگاه در اروپا پایه‌ ریزی‌ شده‌ وهمیشه محدودیت ها و نیازهای قابل توجه ان بعلت قطع رابطه با کاربرد های اجتماعی اجازه ارزیابی و بازسازی به ان را نداده است. بمرور زمان مبنای‌ ان بدون بازنگری تبدیل به یک‌ آموزش‌ سنتی‌ براساس‌ تربیت‌ فراگیران‌ شاغل‌ در نظ‌ام‌ اداری شده و دو عامل اساسی و وجودی، وارداتی خود یعنی صنعتی‌ و کشاورزی‌ را فراموش کرده است. محصول‌ آموزش یافته این‌ سیستم‌ در ایران با بلیعدن 10 درصد موفق دانش آموختگان کشور انها را برای یک نظ‌ام‌ اداری‌ که قاصرازهر گونه خدمت به تولیدات صنعت‌ وکشاورزی‌ است تربیت کرده و بدلیل عدم چالش بین علم آموختگان در صحنه علمی و عملی کشور روز به روز از کیفیت علمی مراکز آموزشی کاسته است. ۲: فرهنگی فرهنگ‌ کار راحت، عدم‌ علاقمندی‌ به‌ کار تولید وخدمات‌ در بین‌ فارغ‌ التحصیلان‌ اموزش‌ عالی‌ و ترویج پشت‌ میز نشینی‌ از مهمترین‌ دستاوردهای نظام آموزش عالی کشور بوده است‌ هم اکنون نِیز نظام آموزشی کشور تابعی از گذشته است و کماکان راه متفاوتی را طی نمی کند. نخبگان و دولت دو لبه اره ائی هستند که بدون تعیین یک راه کار صحیح با پر کردن ظرفیت آموزشی بدنه آموزش کشور را فرو می ریزند. نظام آموزشی بعنوان مهمترین عنصر کار و تولید، ایستا و قادر نیست قشر جوان کشور را با فرهنگ سازندگی اشنا کند. پاک کردن غبار فرهنگ پشت میز نشینی و توسعه نظام ادارای از افکار و آعتقادات نظام آموزشی ما شده و تکرار کننده شیوه های گذشته است. فعالیت های تولیدی و خدماتی بعنوان مهمترین نیازهای جامعه روز به روز احترام اجتماعی خود را از دست داده ونقش آموزش در انها بیرنگ و کوچک می شود. کلیه این عوامل دست به دست هم می دهند که الگوی فرهنگ توسعه و سازندگی در این جامعه جوان تبدیل به یک باور نشود و فراگیر نخبه علاوه بر اینکه خود نوع دانش مورد علاقه اش را انتخاب نمی کند، هیچ تحلیلی از اینده ندارد و نظام نیز هیچ راهی را برای استفاده متناسب از توانائی های او به او پیشنهاد نمی کند. ۳: اجتماعی ادامه تحصیل بعلت پیروی از الگوهای غلط به یکی از بزرگترین استرس های اجتماعی تبدیل شده است. تلاش اجتماعی به عهده والدین گذاشته شده، جوانان با کار بیگانه شده اند و انگاری بجز تحصیل بی هدف هیچ وظیفه اجتماعی بر دوش ندارند. یکی از بزرگترین نگرانی های اعضای خانواده ها قبولی فرزندان در دانشگاه است، بخش زیادی از در آمد خانواده هزینه تحصیلات فرزندان می شود وما حصل ان بیکاری اجتماعی و متوقف شدن فعالیت اجتماعی در بخش تولید و خدمات است. ۴: اقتصادی عدم تناسب محصول آموزش عالی کشور با نیازهای اجتماعی و عدم تزریق عادلانه این محصول در بخش خدمات و تولید باعث خسارتهای کلان اقتصادی در کشور است‌. جذب‌ بیشترین‌ دانش‌ اموختگان‌ عالی‌ کشوردر نظام اداری و بایگانی کردن نخبگان کشور در فایل دولت نه‌ تنها نظام ادرای را کاملا نا کارآمد کرده بلکه‌ بیش‌ از 50 درصد هزینه‌ جاری کشور‌ را به‌ خود اختصاص‌ داده‌ است. بدین معنا که آموزش ما در خدمت هزینه کردن سرمایه کشور برای نخبگان ولی بدون انتظار ازارائه کار مفید ازاین قشر کارآمد است، به لفظی دیگراین شیوه افراد مستعد کشور را در قالبی مسدود و غیر کارا فرو برده است. صنعت‌ که‌ موثر ترین‌ بخش‌ دانش‌ اموختگان‌ کشور را جذب‌ کرده از جمعیتی‌ کمتر از پنج‌ درصد فارغ‌ التحصیلان‌ اموزش‌ عالی‌ سود می‌ برد و کشاورزی‌ از استفاده‌ بیش از دو درصد این‌ دانش‌ اموختگان‌ محروم‌ است‌. میلیاردها سرمایه‌ گذاری‌ برای‌ نظ‌ام‌ اموزشی‌ کشور با جذب‌ این‌ تعداد فارغ‌ التحصیل‌،‌ نظ‌ام‌ اموزش‌ عالی‌ کشور را تبدیل‌ به‌ یک‌ سرمایه‌ گذاری غیر اقتصادی و بیهوده‌ کرده‌ است‌. این خصوصیات نظام آموزشی کشور را از درک یک معماری جدید برای بازسازی و روزآمد کردن یک نظام آموزشی دور کرده است. ایران با داشتن 7/18 میلیون دانش آموز، 8/4 میلیون جمعیت پشت کنکوری و 2/8 میلیون نفر کودکی که هنوز به مدرسه راه نیافته اند با توجه به مشکلات فوق بعنوان یکی از جوانترین کشورهای دنیا نیازمند آموزش است. بدیهی است این امار هیچ استدلالی را نیاز ندارد تا اهمیت آموزش درکشور را بیان کند. علی رغم مشکلات فراوانی که برای فراهم اوردن تسهیلات اموزشی این جمعیت مد نظر است باید توجه داشت برای کشوری که داعیه تربیت یک نسل جدید را دارد در یک برنامه ریزی منطقی، جوانی بودن چنین جامعه ائی می تواند یکی از ویژگیهای ان محسوب شود. یک و نیم میلیون نفر آموزنده در کشور تصدی آموزش 20 میلیون فرا گیر را بعهده دارند. نیاز به کلاس درس روز به روز افزایش می یابد بنا های فیزیکی فراوان در اقصا نقاط کشور توسط دانشگاه های دولتی،‌ آزاد، پیام نور و... در حال تاسیس هستند. کارشناسان متعقدند که نظام آموزشی در کشور با هزینه ائی فراوان پایه ائی سست را بنا نهاده و با چنین سرمایه گذاری کما کان آموزش عالی کشور قادر نیست بیش از ده درصد علاقمندان به آموزش را بپذیرد. فارغ التحصیلان دوره متوسطه سال تحصیلی جمع جمع پسر دختر 66-1365 (1) 159179 83359 75820 71-1370(1) 248332 136649 111683 76-1375(1) 444703(2) 199018(2) 245685(2) 77-1376(1) 640949(2) 271742(2) 369207(2) 78-1377(3) 582411(2) 260836(2) 321575(2) 79-1378(3) 711582(2) 316035(2) 395547(2) 80-1379(3) 806994 357028 449966 مأخذ ـ وزارت آموزش و پرورش . (ر.پ). دانشجویان سطوح مختلف تحصیلی دانشگاهها و مراکز آموزش عالی(1) سال تحصیلی جمع جمع مرد زن 81-1380 759870 381505 378365 دانشجویان سطوح مختلف تحصیلی دانشگاه آزاد اسلامی سال تحصیلی جمع جمع مرد زن 81-1380 806639 416571 390068 مأخذ ـ دانشگاه آزاد اسلامی. مرکز اطلاعات ، آمار و کامپیوتر فارغ التحصیلان سطوح مختلف تحصیل دانشگاهها و مراکز آموزش عالی(1) سال تحصیلی جمع جمع مرد زن 80-1379 130411 72633 57778 مأخذـ وزارت فرهنگ و آموزش عالی . به استثنای دانشگاه آزاد اسلامی. فارغ التحصیلان سطوح مختلف تحصیلی دانشگاه آزاد اسلامی سال تحصیلی جمع جمع مرد زن 1380-81 196062 109581 86481 مأخذ ـ دانشگاه آزاد اسلامی. مرکز اطلاعات ، آمار و کامپیوتر. سالانه بیش از هشتصد هزار نفر از دوره متوسطه فارغ التحصیل شده و به خیل علاقمندان به دانشگاه در ایران اضافه می شود این تعداد با میانگین افزایش بیش از 30 درصد در سال به چهار میلیون و هشتصد هزار نفر متقاضی ورود به دانشگاه می پیوندد. بدین صورت می توان گفت با معادلات رشد جمعیت در ایران افزایش میانگین فارغ التحصیل سالانه بیش از یک میلیون خواهد بود و این رقم رشد تا سال 2021 قطعی وادامه دار است. بر اساس این امار افزایش نیاز دانشگاه در ایران بیش از 9 برابر نیاز جامعه جهانی است. در سال تحصیلی 1380 -81 دانشگاه های کشور بیش از یک و نیم میلیون دانشجو را در خود جای داده اند. ظرفیت صندلی های دانشگاه ها تکمیل است و این دانشگاه ها بیش از این ظرفیت ندارند، افزایش این ظرفیت خصوصا در ده ساله گذشته با کاهش کیفیت علمی در کشور همراه بوده است. امار فارغ التحصیلان کمتر از 18 درصد از صندلی های اشغال شده در دانشگاه است. جالب توجه است که در سه ساله گذشته تعداد فارغ التحصیلان کمتر از 50 درصد دانشجویانی است که صندلی های دانشگاه را اشغال کرده اند. همه این عوامل بیان از یک نیاز معجزه آسا برای راه حل معضل آموزش عالی در کشور دارد و این ممکن نیست بجز از طریق یک تحول اساسی که بتواند بلحاظ کمی و کیفی پاسخگوی نیاز اموزش عالی در کشور باشد. انچه مسلم است توسعه آموزش عالی باید از یک راه کار اصلی در کشور پیروی کند ولی اینطور که پیدا است این مشکل نیز مانند تولید، صنعت، کشاورزی، بیکاری و... تابعی از یک راه حل اساسی نیست و در فعل و انفعال اجتماعی راهی بجز ادامه نیازهای ان وجود ندارد. لذا جامعه مسئول نظام آموزش عالی ما با فرهنگ موجود در کشور تابعی در بوجود آوردن تسهیلات لازم برای آموزش کشور است. برای توسعه کیفیت دانشگاه های فیزیکی کشور حرفی برای گفتن وجود ندارد و شاخصه های بررسی ان که در این مقال امکان پرداختن به ان نیست همه حکایت از افت کیفیت آموزش عالی دارد. لذا حد اقل نتیجه گیری از این استدلالات این است که استفاده از شیوه های دیگر خسارتی برای کیفیت آموزش عالی کشور در بر ندارد وان را از انچه هست بدتر نمی کند. بدیهی است روند موجود پاسخگوی نیاز های آموزش عالی کشور نیست و راه حل این نیاز در زمان کوتاه به یک معجزه نیاز دارد. وجود نزدیک به 5 میلیون فرد مشتاق به اموزش و اضافه شدن یک میلیون فارغ التحصیل در هرسال با نیاز های مشتاقان ان با امکاناتی از قبیل فضا و مکان در وضعیت موجود کشور و بنیه علمی ان نیست و راهی با مشخصات بهتر از توسعه آموزش مجازی برای آن وجود ندارد. در ادامه این مبحث باید بگویم که اینجا بحث بر این نیست که کدام یک از انواع آموزش توانائی حل این معضل را دارد. بلکه باید قبل از هر چیز به عدم دسترسی به این مشکل و عدم فراهم آوردن آن در فضای فیزیکی دانشگاه های کشور اذعان داشت. در اینجا شاید بهتر باشد قبل از اینکه در مورد فلسفه دانشگاه مجازی و فیزیکی، سنتی و مدرن و سود و زیان هر کدام بحث بشود این نکته مورد بررسی قرار گیرد که ایا راه حل دومی می تواند برای معضل آموزش کشور وجود داشته باشد یا خیر. با توجه به این مشکلات و دلایلی که برای روشن ساختن اینده این تکنولوژی بیان ادعا کردم بتوان گفت بهترین سرمایه گذاری در آموزش عالی، انتخاب آموزش مجازی باشد چون می تواند کوتاه ترین و موثرترین راه برای آموزش عالی کشور باشد. اما نباید فراموش کرد که طی این راه نیاز به یک برنامه ریزی اصولی است تا همانند دیگر سوژه های این کشور تبدیل به یک عنصر سود جوئی نشود. بدیهی است ورود در این تکنولوژی قبل از هر چیز نیازمند به تولید اطلاعات است و برای دستیابی به ان باید از نخبگان کشور و اساتید دانشگاه استفاده کرد. در این راه سرمایه گذاری در زمینه تولید اطلاعات متناسب با تکنولوژی اولین قدم برای ورود در این خط مشی اساسی است. بدیهی است این مورد نیازمند به سرمایه گذاری و اشراف به یک برنامه ریزی بلند مدت دارد که هزینه های ان دور از هر گونه جنجال و سود جوئی باید پرداخت شود. بطور مثال هر واحد درسی‌ بر اساس‌ مصوبه‌ وزارت‌ علوم‌ نیازمند یک‌ ساعت‌ کلاس‌ درس‌ و دانشجوی‌ لیسانس‌ بط‌ور میانگین‌ بایستی‌ 136 واحد درسی را طی کند. هردانشجوی‌ فوق‌ لیسانس‌حد اقل ملزم‌ به‌ گذراندن‌ 32 واحد است . در صورتی که هرواحد درسی را 1 ساعت و هر ترم را 17 هفته محاسبه کنیم، در مجموع‌ واحد های‌ درسی‌ رشته‌ لیسانس‌ حداقل 2312 ساعت و برابر 138720 دقیقه و فوق‌ لیسانس‌ 918 ساعت‌ برابر 55080 دقیقه است‌. در صورتیکه‌ لازم‌ باشد برای‌ هر دقیقه‌ فیلم‌ اموزشی‌ فقط‌ پانزده‌ هزار تومان‌ سرمایه‌ در نظر گرفته شود. هر رشته‌ لیسانس‌ نیاز به‌ سرمایه‌ ائی‌ برابر 2080800000 و فوق‌ لیسانس‌ 826200000 تومان‌ دارد. بدیهی است این نوع سرمایه گذاری ‌پس از طی شدن صحیح این راه سود آور خواهد بود. در صورتیکه در هررشته‌ لیسانس‌ فقط‌ 1000 دانشجو و برای‌ هر ترم 500 هزار تومان محاسبه شود در آمد یک‌ رشته‌ در یک‌ دوره‌ 4 ساله‌ 4 میلیارد تومان‌ خواهد بود حال اگر این رقم در تعداد مشتاقان آموزش عالی و بر هزینه سرانه دانشجو در کشور نیز ضرب گردد، شاخص یکی از بهترین معادلات اقتصادی در کشور را نشان خواهد داد. در نتیجه بدیهی‌ است‌ استدلال‌ نظ‌ام‌ های‌ اموزشی‌ دنیا برای‌ تغییر به‌ عوامل‌ مختلفی‌ همچون‌ تغییر سیاستهای‌ کلان‌ اجتماعی‌، پیشرفت‌ های‌ علم‌ جدید، سود اور نبودن‌ دست‌ اورد های‌ علمی‌ قبلی‌،‌ حذف رشته های غیر اقتصادی، توزیع‌ دانش‌ اجتماعی‌، جبران‌ کمبود های‌ بحران‌ زا در جامعه‌، تغییر سیاست‌ های‌ فرهنگی و... بستگی‌ دارد . تغییر نظ‌ام‌ اموزشی‌ در جهان‌ بر اساس‌ راه‌ کارهای علمی‌، فرهنگی، اجتماعی‌ و سیاسی قابل‌ تغییر است‌. به این معنا که آموزش باید یک ارتباط زنده با جامعه داشته و همگام با مسائل اصلی پیشرفت کند. هرچند لازم است جوامع آموزشی بخش عمده ائی از تعیین مسیر جامعه را در دست داشته باشند ولی این فرماندهی از دهه 50 میلادی به بعد از ارتباط خود با این مراکز کاسته و عوامل موثر دیگر اجتماعی این فرمان را مهار و بدست خود گرفته اند. شاید این رابطه عادلانه توصیف نشود ولی وجود این مدیریت علاوه بر وابستگی به هر یک از این عوامل باعث سرعت در پیشرفت و عملی شدن ان در ارتباط با جامعه شده است. روز به روز بازار علم نیز به بازار جهانی نزدیک می شود. علم وبازار دو شریک مستقیم شده اند که در این سود دهی مشارکت دو طرفه دارند و مخاطبین یکدیگر را راضی می کنند. در جامعه اطلاعات محور کنونی دو جامعه وجود دارد جامعه فقیر و غنی اطلاعاتی، جامعه غنی جامعه ائی است که از مهارت های علمی و فنی خود در عمل استفاده می کند و جامعه فقیر جامعه ای است که روزبه روز از انسان قرن جدید و مهارتهای مربوط به ان فاصله می گیرد. مسلما بخش‌ مهمی‌ از این‌ تغییرات‌ دست‌ خوش‌ پیشرفت‌ عوامل‌ جهانی‌ است‌ ولی‌ نباید فرایند عامل‌ پر هزینه‌ ائی‌ به‌ نام‌ اموزش‌ را جدای‌ از نیازهای‌ اجتماعی‌, اقتصادی‌ و فرهنگی‌ یک‌ کشور مورد بررسی‌ قرار داد و در پوسته ائی جدای از فعالیت های جهانی علم موضع گرفت. تکثر و تنوع عامل ذاتی علم و دانشگاه است. در سال 1842 دانشگاه هاروارد از پذیرش دانشجویان ایالات دیگر مغرور بود در ان زمان وقتی این دانشگاه سه دانشجوی ویرجینیائی را پذیرفت انها را تحقیر می کرد پس از مدتی علاوه براینکه دانش انها شاخص شد تاثیر قابل ملاحظه ائی بر آموزش این دانشگاه گذاشت و باعث یک خط مشی آموزشی جدید در این دانشگاه شد. (Bowen,W.G.,&Bok, D 1998) علم جدای از تحولات جدید و روز امد شدن و ورود در وادی پژوهش، فرهنگ، اقتصاد و اجتماع به کارگاهی تبدیل شده که وسائل ازمایشگاهی ندارد و برای آزمون تجربیات خود قاصر و بدیهی است محصول ان صرفا ورشکستگی و بیکاری است. تولید اطلاعات بعنوان شاخص اولیه آموزش مجازی در کشور نیاز به یک فعالیت جمعی دارد. با توجه به اینکه اصل اطلاعات نزد نخبگان و دانشوران کشور است در این راه بهترین پیشنهاد راه اندازی این فعالیت همراه با فعالیت های جهانی وبهره گیری از این عزیزان است. البته اکثر دانشگاه های جهان علاوه بر اینکه بیشترین استفاده را از یارانه های اختصاص یافته دولت و بخش خصوصی در این زمینه می برند اینده دانشگاه های خود را کوچک شدن فضای فیزیکی و بزرگ شدن گستره جهانی ان پنداشته و همراه با توسعه این دانش از فعالیت های عمرانی خود کاسته و در این زمینه سرمایه گذاری می کنند. صاحبان اطلاعات و علم دریافته اند که این اقدام به سرانجام خواهد رسید. لذا اکثر به این نتیجه رسیده اند که در این راه سهیم شوند. دانشگاه ها و مراکز عالی برای آموزش های فنی مورد نیاز انها سرمایه جدی را در نظر گرفته و اکثر اساتید خود را برای ارائه جهانی این تکنولوژی اماده می سازند. بدیهی اگر هزینه این سرمایه گذاری در دانشگاه های کشور صرف شود علاوه بر ایجاد زمینه های فرهنگی توسعه فن اوری اطلاعات، با توجه به نیاز ده برابر کشور می تواند از هر نوع بیکاری اصحاب علم که احتمالا نگران خطرات این تکنولوژی و اینده خود هستند پیشگیری کند. در این راه همچنین می توان اعضای هیت علمی دانشگاه های کشور را که بیش 98 برابر علاقمندان به ورود دانشگاه ها هستند برای توسعه سریع این مهم سازماندهی نمود. این تلاش برای جلوگیری از سود جوئی افرادی را که احتمالا بودجه اختصاص یافته به تکنولوژی جدید را چپاول خواهند کرد بهترین روش عملی خواهد بود. در هر صورت ما باید بپذیریم این راه سپری شده و این کودک براه خواهد افتاد. در بخش آموزش مجازی خرید تکنولوژی ساده ترین راه است. پرداختن به مسائل جنبی فن آوری اطلاعات و صرفا خرید و واردات سخت افزار و راضی شدن به ارائه گزارش های ان بعنوان فعالیت های اساسی، ما را از تولید اطلاعات اثر بخشی های داخلی واستقلال در برابر نمونه های خارجی ان دور می کند. کندی در شروع، عدم سازماندهی و مدیریت در این مورد ما را مجبور به از بین بردن بودجه های کلان داخلی و خرید نمونه های نا هماهنگ خارجی با فرهنگ ملی مان خواهد ساخت. این بی توجهی باعث می شود از ابتدا بدلیل ندانم کاری بازار این فعالیت را در دست دانشگاه های خارجی قرار داده و اولین دانشگاه ها را در خارج تاسیس کنیم یا پس از مدتی به خرید و ترجمه ان مجبور شویم. همه این نکات هم اکنون بازار مغشوشی را در کشور بوجود آورده است. سبقت مدیران کشور برای خرید این تکنولوژی که اکثرا از چهار چوب آن جدا و بی اطلاع هستند به صرف تعریف از ظواهر ان، حتی امکان هر گونه رابطه صحیح با دانشگاه های و موسسات موثر خارجی را از بین برده است. انچه مسلم است از این بازار مکاره نیز بجز سود جویان کسی بهره نخواهند برد. پیش بینی این اقدامات نشان خواهد داد پس از مدتی پذیرش دانشجو برای دانشگاه های خارجی که هم اکنون در کشور فعال شده اند با بهائی باندازه دانشگاه های ازاد و بخش خصوصی داخلی مقرون بصرفه خواهد بود. ولی باید گفت ان زمان برای رقابت خیلی دور و به قیمت از دست دادن بسیاری از اندیشمندان کشور تمام خواهد شد. منابع شورای اطلاع رسانی ، 30 خرداد 1381، نوع و نسبت حجم استفاده از سرویس های مختلف اینترنت • مأخذ ـ وزارت آموزش و پرورش . فقط فارغ التحصیلان دوره روزانه . فارغ التحصیلان دوره نظام قدیم فقط در سرجمع واجزای آن منظور شده است. آمار ارائه شده مربوط به دوره های روزانه و شبانه می باشد. • مأخذـ وزارت فرهنگ و آموزش عالی وزارت علوم ، تحقیقات و فناوری . وزارت علوم ، تحقیقات و فناوری. موسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی ماخذ- دانشگاه ازاد اسلامی،‌مرکز اطلاعات، آمار و کامپیوتر. Bowen,W.G.,&Bok, D., 1998, The Shope of the Rive:Long-term Consequences of Considerinr Race in College and University Adminission. Nj: Princeton University Press. Goodridge Elisabeth, May 13, 2002, E-Learning Struggles To Make The Grade http://www.informationweek.com/story/IWK20020509S0011 McCann Benjamin, May, 2001, VIRTUAL CAMPUS: Underlying Technologies and Model Development, university of wollongong InterWise, Inc. and Morgan Keegan, 2/12/2002,Taking the First Steps A Checklist to Choose a e-Learning Live, http://www.digitalpipe.com/pdf/dp/white_papers/e_learning/interwise.pdf Tischelle George, Marianne Kolbasuk McGee, March 10, 2003, Elearning helps companies capture the knowledge of retiring employees and gain competitive edge, www.informationweek.com Universitas 21,(2002) ‘Introduction’, http://www.universitas.edu.au/ Yair Levy, (2002) AN OVERVIEW OF NEXT-GENERATION INTERNET BASED DISTANCE LEARNING SYSTEMS, Florida International University,

پانوشت ها :
. Declaration of Principles, Building the Information Society: a global challenge in
the new Millennium
http://www.itu.int/wsis/docs/geneva/official/dop.html

. Plan of Action
http://www.itu.int/wsis/docs/geneva/official/poa.html

. 48. The Internet has evolved into a global facility available to the public and its governance should constitute a core issue of the Information Society agenda. The international management of the Internet should be multilateral, transparent and democratic, with the full involvement of governments, the private sector, civil society and international organizations. It should ensure an equitable distribution of resources, facilitate access for all and ensure a stable and secure functioning of the Internet, taking into account multilingualism. 49. The management of the Internet encompasses both technical and public policy issues and should involve all stakeholders and relevant intergovernmental and international organizations. In this respect it is recognized that:
http://www.itu.int/wsis/docs/geneva/official/dop.html

. What does IEEE stand for?
http://www.ieee.org/portal/site/mainsite/menuitem.818c0c39e85ef176fb2275875bac26c8/index.jsp?&pName=corp_level1&path=about&file=FAQs.xml&xsl=generic.xsl#one

. Who is ETSI?
http://www.etsi.org/about_etsi/5_minutes/5min_a.htm

. The purposes of ITU
http://www.itu.int/aboutitu/overview/purposes.html

. Dedicated to preserving the central coordinating functions of the global Internet for the public good
http://www.iana.org/
. http://www.icann.org/faq/#WhatisICANN
. Background Information on the Internet
http://www.undp.org/info21/ig/ig-hist.html

. Nethead Viewیک اصطلاح رایج در بین اینترنت کاران حرفه ای است که در اشاره به عدم پذیرش حاکمیت متمرکز بر اینترنت به کار می رود

. http://www.itu.int/aboutitu/Basic_Text_ITU-e.pdf

. ITU and Internet Governance
draft input to the 7th meeting of the ITU Council Working Group on WSIS, 12-14 December 2004, H. Zhao, Director of TSB/ITU , Geneva, 21 October 2004
www.itu.int/ITU-T/tsb-director/ itut-wsis/files/zhao-netgov01.doc